पनवेल एसटी स्थानकाला उपेक्षेचा शाप

 -उमाजी म. केळुसकर ⬑ दादागिरी ⬉

 
२००९ म्हणजेच १६ वर्षे झाली, पनवेल एसटी आगाराची येथे सहामजली टोलेजंग इमारत उभारण्याची घोषणा होऊन... जी+६ मजला, मिक्स यूज, ट्रान्झिट ओरिएंटेड ऑफिस, रिटेल, रेस्टॉरंट्स, हॉटेल, ३२ बस वे, पनवेल रेल्वे स्टेशनपर्यंत उंचावरुन स्कायवॉक, टॅक्सी आणि रिक्षा स्टँड असे बरेच काही करण्याचे सांगून पनवलेकरांना स्वप्न दाखविण्यात आले. मार्च २०२५ मध्ये, महाराष्ट्राचे परिवहन मंत्री प्रताप सरनाईक यांनी पनवेल बसस्थानकाचे काम तातडीने पुन्हा सुरू करण्याचे निर्देश दिले. त्यासाठी नव्याने निविदा काढण्याचे आदेश दिले आहेत. मात्र अजून एक विटदेखील रचली गेलेली नाही. हे काम २०१८ पासून रखडले होते, प्रत्यक्षात पुनर्विकासाचा प्रकल्प २०१६ मध्ये मंजूर झाला होता. प्रशासकीय इमारत तर २००९ मध्येच पाडण्यात आली होती. तेव्हापासून आजपर्यंत पनवेलकर केवळ या टोलेजंग इमारतीच्या स्वप्नांची खंडर अवस्थाच बघत आहेत.

         मुंबई महानगर प्रदेशाचे प्रवेशद्वार असलेल्या पनवेल शहराच्या मध्यभागी वसलेले एसटी बस स्थानक, हे केवळ प्रवासाचे एक ठिकाण नसून, ते लाखो स्वप्ने आणि आकांक्षांचा साक्षीदार आहे. आजवर हजारो-लाखो प्रवाशांनी या आगारातून प्रवास केला आहे, करत आहेत आणि भविष्यातही करतील. हे एक मध्यवर्ती स्थानक आहे, ज्याच्या माध्यमातून कोकण, पश्चिम महाराष्ट्र आणि अगदी मराठवाड्यापर्यंतचे प्रवासी जोडले जातात.

        मात्र, दुर्दैवाची गोष्ट अशी की, एवढ्या महत्त्वाच्या या बस स्थानकाची अवस्था अत्यंत दयनीय झाली आहे. या स्थानकाला ना साधा नावाचा फलक आहे, ना प्रवाशांसाठी मूलभूत सुविधा. त्याचे मूळ रूप तोडून अनेक वर्षे लोटली, पण पुनर्बांधणीचा मुहूर्त काही मिळेना. महाराष्ट्रातील अनेक एसटी बस स्थानकांचा कायापालट होऊन ती आधुनिक झाली असताना, पनवेलच्या एसटी बस स्थानकाचे बांधकाम मात्र अजूनही रखडलेले आहे. पाणी आणि खड्ड्यांमुळे या स्थानकाला अक्षरशः तलावाचे स्वरूप आले आहे. या बकाल स्वरूपाचा कधी कायापालट होणार? हा प्रश्न आता प्रत्येक प्रवाशाच्या मनात घर करून आहे.

        पनवेल, एकेकाळी एक छोटे शहर म्हणून ओळखले जात होते, पण आज ते एका झपाट्याने विकसित होत असलेल्या महानगराचा अविभाज्य भाग बनले आहे. नवी मुंबई आंतरराष्ट्रीय विमानतळ, मल्टीमॉडल कॉरिडॉर, आणि अनेक मोठ्या प्रकल्पांमुळे पनवेलची गणना आता एक महत्त्वाचे ग्रोथ सेंटर म्हणून केली जात आहे. साहजिकच, या सर्व विकासाच्या केंद्रस्थानी असलेले पनवेल एसटी बस स्थानक हे एक महत्त्वाचे सार्वजनिक वाहतूक केंद्र आहे. मात्र, या महत्त्वानुसार त्याला सुविधा मिळाल्या नाहीत हे कटु सत्य आहे.

         या बस स्थानकाची दूरवस्था पाहून मन हेलावते. जे स्थानक प्रवाशांना सुरक्षित आणि आरामदायी प्रवास अनुभव देण्याचे ठिकाण असायला हवे, तेच आज त्यांना जीवघेणा प्रवास अनुभव देत आहे. पावसाळ्यात तर इथली परिस्थिती आणखीच बिकट होते. बस स्थानकाचे आवार पाण्याने तुंबते आणि जागोजागी पडलेले खड्डे अदृश्य होऊन अपघात होण्याची भीती वाढते. लहान मुले, वृद्ध व्यक्ती आणि महिलांना तर या परिस्थितीतून वाट काढणे म्हणजे एक आव्हानच असते. अनेकदा बस स्थानकात पाणी साचल्याने बसेसना देखील स्थानकात येणे शक्य होत नाही आणि प्रवाशांना मुख्य रस्त्यावरच उतरून, चिखल आणि पाण्यातून वाट काढत स्थानकापर्यंत यावे लागते. हे दृश्य पाहताना, आपण खरंच २१ व्या शतकात आहोत का, असा प्रश्न पडतो.

        स्थानकाचा मुख्य चेहरा म्हणजे त्याचा नावाचा फलक. पण पनवेलच्या बस स्थानकाला तर साधे नावाचे फलकही नाही. बाहेरून येणाऱ्या प्रवाशांना तर हे एसटी बस स्थानक आहे की नाही, याचाच संभ्रम निर्माण होतो. डिजिटल युगात, जिथे प्रत्येक गोष्टीची माहिती सहज उपलब्ध असते, तिथे एका महत्त्वाच्या बस स्थानकाचा साधा पत्ता आणि नावही नसावे, ही बाब अत्यंत लाजिरवाणी आहे.

        या स्थानकाच्या मूळ इमारतीला तोडून अनेक वर्षे झाली आहेत. तेव्हापासून हे स्थानक तात्पुरत्या स्वरूपातच कार्यरत आहे. पण हे तात्पुरते स्वरूप कधी कायमचे झाले ते कळलेच नाही. या दरम्यान, महाराष्ट्रातील अनेक जिल्ह्यांतील आणि शहरांतील एसटी बस स्थानके आधुनिक झाली, त्यांना नवीन रूप मिळाले. नाशिक, पुणे, औरंगाबाद, नागपूर अशा अनेक ठिकाणी अद्ययावत बस स्थानके उभारली गेली, जिथे प्रवाशांना उच्च दर्जाच्या सुविधा मिळतात. पिण्याचे पाणी, स्वच्छतागृहे, प्रतीक्षालये, दुकाने आणि माहिती केंद्रे अशा सर्व सुविधांनी ही स्थानके सुसज्ज आहेत. मग पनवेलच्या वाट्यालाच ही उपेक्षा का? पनवेलच्या प्रवाशांनी अशी बकाल अवस्था का सहन करावी?

        या दिरंगाईला अनेक कारणे दिली जातात. प्रशासकीय दिरंगाई, निधीची कमतरता, जागा आणि कंत्राटदारांच्या अडचणी अशा अनेक कारणांमुळे हे बांधकाम रखडले असल्याचे सांगितले जाते. पण ही सर्व कारणे आता जुनी झाली आहेत. लाखो प्रवाशांच्या सोयीचा आणि सुरक्षिततेचा प्रश्न इथे आहे. राज्याच्या परिवहन विभागाने आणि स्थानिक प्रशासनाने याकडे गांभीर्याने लक्ष देणे गरजेचे आहे. केवळ घोषणा करून किंवा आश्वासने देऊन भागणार नाही, तर प्रत्यक्ष कार्यवाही कधी होणार, हा प्रश्न आहे.

         पनवेल हे केवळ एक शहर नाही, तर ते कोकणाचे प्रवेशद्वार आहे. मुंबई आणि पुण्याहून कोकणात जाण्यासाठी अनेक प्रवासी पनवेल बस स्थानकाचा वापर करतात. गणपती उत्सव असो वा दिवाळी, होळी किंवा इतर कोणतेही सण, पनवेल बस स्थानक हे प्रवाशांनी गजबजलेले असते. अशा वेळी, प्रवाशांना मिळणाऱ्या मूलभूत सोयी-सुविधांचा अभाव ही अत्यंत गंभीर बाब आहे. विशेषतः महिला आणि ज्येष्ठ नागरिकांसाठी हे अत्यंत गैरसोयीचे ठरते. स्वच्छ आणि सुरक्षित स्वच्छतागृहे ही प्रत्येक प्रवाशाची मूलभूत गरज आहे, पण पनवेलच्या स्थानकात ती देखील व्यवस्थित नाहीत.

        या बस स्थानकाचा कायापालट होणे ही काळाची गरज आहे. केवळ एक नवीन इमारत उभारणे पुरेसे नाही, तर एक आधुनिक, सुसज्ज आणि प्रवाशी-मैत्रीपूर्ण बस स्थानक इथे उभारले जावे. यात चांगल्या प्रतीक्षालयाची सोय असावी, जिथे प्रवाशांना आराम करता येईल. पिण्याच्या पाण्याची सोय असावी, स्वच्छतागृहे स्वच्छ आणि नियमितपणे साफ केली जावीत. प्रवाशांना माहिती देण्यासाठी डिजिटल बोर्ड आणि उद्घोषणा प्रणाली असावी. बसचे वेळापत्रक आणि मार्ग याची अद्ययावत माहिती उपलब्ध असावी. लहान दुकाने, उपहारगृहे आणि प्रथमोपचाराची सोय देखील असायला हवी. याशिवाय, बस स्थानकाबाहेरील परिसर देखील स्वच्छ आणि सुव्यवस्थित असावा, जेणेकरून वाहतूक कोंडी टाळता येईल.

        राज्यातील विकासकामे जलदगतीने पूर्ण करण्यावर शासन भर देत असताना, पनवेलच्या एसटी बस स्थानकासारख्या महत्त्वपूर्ण प्रकल्पाला इतका विलंब का लागतो, हे समजण्यापलीकडचे आहे. या प्रकल्पाला प्राधान्य देऊन, त्यासाठी आवश्यक निधी तात्काळ उपलब्ध करून देणे गरजेचे आहे. बांधकाम सुरू झाल्यावर ते वेळेत पूर्ण होईल याची खात्री करणे देखील तितकेच महत्त्वाचे आहे.

या बस स्थानकाची दुरवस्था केवळ प्रवाशांनाच नाही, तर बस चालकांना आणि वाहकांनाही त्रासदायक आहे. खराब रस्ते आणि खड्ड्यांमुळे बसेसचे नुकसान होते, ज्यामुळे दुरुस्तीचा खर्च वाढतो. तसेच, कर्मचाऱ्यांच्या आरोग्यावरही याचा परिणाम होतो.

       पनवेल एसटी बस स्थानक हे पनवेल शहराच्या आणि पर्यायाने महाराष्ट्राच्या विकासाचे प्रतीक बनायला हवे. ते बकाल अवस्थेत राहणे हे केवळ एक बस स्थानकाची समस्या नसून, ते आपल्या प्रशासकीय इच्छाशक्तीचा आणि दूरदृष्टीचा अभाव दर्शवते. आता वेळ आली आहे की, याकडे लक्ष देऊन ठोस पावले उचलली जावीत. पनवेलच्या एसटी बस स्थानकाचा कायापालट कधी होणार, हा प्रश्न पुन्हा एकदा विचारून, आपण प्रशासनाला याची जाणीव करून देऊया की, 'विकासाची वाट पाहणारे' लाखो प्रवासी अजूनही इथे आशेने उभे आहेत. पनवेलच्या प्रवाशांना 'अच्छे दिन' कधी येणार, याचीच आता प्रतीक्षा आहे. हे 'तलाव' बनलेले बस स्थानक पुन्हा कधी एका आधुनिक आणि गौरवशाली एसटी आगारात रुपांतरित होईल, याची आशा करूया.