अहमदाबाद विमान दुर्घटना : एक गंभीर प्रश्न

-उमाजी म. केळुसकर ⬑ विश्वभरारी ⬉

        
आज दुपारी अहमदाबादमध्ये एअर इंडियाच्या AI171 विमानाला अपघात होऊन देशाला हादरवून टाकणारी एक भीषण दुर्घटना घडली. अहमदाबाद विमानतळावरून लंडन गेटविककडे निघालेले हे विमान टेक ऑफनंतर अवघ्या दहा मिनिटांतच दुपारी १ वाजून ३८ मिनिटांनी मेघानी नगरातील बीजे वैद्यकीय महाविद्यालयाच्या वसतिगृहाच्या इमारतीवर कोसळले. या अपघातात विमानातील २४२ पैकी २४१ जणांचा मृत्यू झाल्याची धक्कादायक माहिती समोर आली आहे, आणि मृतांचा आकडा आणखी वाढण्याची भीती आहे. या विमानात २३० प्रवासी आणि १२ क्रू मेंबर्स होते.  तसेच ते जेथे कोसळले तेथील २० विद्यार्थ्यांचाही मृत्यू  त्यात झाला आहे. ही केवळ आकडेवारी नाही, तर अनेकांच्या आयुष्यातील एक न पुसणारी वेदना आहे, ज्याने कित्येक कुटुंबांना एका क्षणात उद्ध्वस्त केले आहे.

           या अपघातामुळे संपूर्ण देशावर शोककळा पसरली आहे. ज्या कुटुंबांनी आपले प्रियजन गमावले आहेत, त्यांचे दुःख शब्दांत व्यक्त करणे कठीण आहे. या विमानातील १६९ भारतीय प्रवाशांसह ५३ ब्रिटीश, ७ पोर्तुगीज आणि १ कॅनेडियन नागरिकही होते. दोन लहान मुलांचाही यात समावेश होता, ही बाब मन हेलावून टाकणारी आहे. गुजरातचे माजी मुख्यमंत्री विजय रुपाणी हे देखील या विमानात होते, त्यांचाही यात मृत्यू झाला आहे.

          विशेषतः, महाराष्ट्रासाठी हा अपघात अधिक वेदनादायी ठरला आहे. विमानातील १२ केबिन क्रू मेंबर्सपैकी अपर्णा महाडिक, मैथिली पाटील आणि रोशनी राजेंद्र सोनघरे या तीन महिला कर्मचारी महाराष्ट्राच्या होत्या. अपर्णा महाडिक या राष्ट्रवादी काँग्रेसचे नेते सुनील तटकरे यांच्या नातेवाईक आहेत. त्या सुनील तटकरे यांच्या सख्ख्या भाच्याच्या पत्नी होत्या आणि आज सकाळीच अहमदाबादला गेल्या होत्या, कारण दुपारी त्यांचे लंडनचे विमान होते. त्यांचे पतीही एअर इंडियामध्ये असल्याची माहिती समोर आली आहे. या दुर्दैवी विमानात महादेव पवार, आशा पवार आणि मयुर पाटील हे तीन जण प्रवासी म्हणून महाराष्ट्रातून प्रवास करत होते.

         या अपघाताने केवळ विमान प्रवासाच्या सुरक्षिततेवरच नाही, तर आपल्या आपत्कालीन व्यवस्थापन यंत्रणेवरही अनेक गंभीर प्रश्नचिन्ह उभे केले आहेत, ज्यांची उत्तरे मिळणे अत्यंत आवश्यक आहे.  प्राथमिक माहितीनुसार, तांत्रिक बिघाडामुळे हे विमान गेल्या दोन दिवसांपासून अहमदाबादमध्येच होते. हा तपशील अत्यंत गंभीर आहे आणि या दुर्घटनेमागील प्रमुख कारण असू शकतो. जर विमानामध्ये तांत्रिक बिघाड होता, तर त्याला उड्डाणाची परवानगी कशी मिळाली? विमानाची योग्य प्रकारे तपासणी झाली होती की नाही? देखभालीमध्ये काही त्रुटी होत्या का? असे अनेक प्रश्न आता एअर इंडिया आणि नागरी हवाई वाहतूक महासंचालनालयासमोर (DGCA) उभे ठाकले आहेत. प्रवाशांच्या सुरक्षिततेसाठी कठोर नियम आणि मानके असूनही, अशा घटना घडणे हे गंभीर चिंतेचे कारण आहे. तांत्रिक बिघाडाची माहिती असूनही विमान उड्डाण करणे हा केवळ एक अक्षम्य हलगर्जीपणा नाही, तर प्रवाशांच्या जीवाशी खेळ आहे. यामागे जबाबदार कोण, हे शोधणे आवश्यक आहे.

            विमान मेघानी नगरात, बीजे वैद्यकीय महाविद्यालयाच्या वसतिगृहाच्या इमारतीवर कोसळले. या वसतिगृहाच्या वरच्या मजल्यावर भोजनालय आहे, जिथे विद्यार्थी दुपारचे जेवण करायला जातात. विमान थेट वसतिगृहाच्या इमारतीवर कोसळल्यामुळे या अपघातात प्रवाशांसोबतच तब्बल २० विद्यार्थ्यांचाही मृत्यू झाल्याची धक्कादायक माहिती समोर आली आहे. विमानतळाजवळ शैक्षणिक संस्था आणि निवासी वस्त्या असणे आणि अशा वस्त्यांवर विमान कोसळणे, हे शहरी नियोजनातील आणि आपत्कालीन तयारीतील गंभीर त्रुटी अधोरेखित करते. भविष्यात अशा दुर्घटना टाळण्यासाठी विमानतळाजवळील रहिवासी वस्त्या आणि महत्त्वाच्या संस्थांच्या सुरक्षिततेचा आणि विकासाचा पुनर्विचार करणे ही काळाची गरज आहे.

           अपघाताची माहिती मिळताच अग्निशमन दलाच्या गाड्या आणि एनडीआरएफची टीम तात्काळ घटनास्थळी पोहोचली आणि बचावकार्याला सुरुवात करण्यात आली. जखमींना जवळच्या रुग्णालयात दाखल करण्यात आले आहे. मात्र, इतक्या मोठ्या अपघातात बचावकार्य अत्यंत आव्हानात्मक असते. ढिगाऱ्याखालून मृतदेह काढणे, जखमींना सुरक्षित बाहेर काढणे आणि त्यांना योग्य उपचार देणे हे मोठे काम आहे. प्रशासनाने तात्काळ आणि प्रभावी पावले उचलणे आवश्यक आहे. या घटनेची सखोल आणि पारदर्शक चौकशी होणे गरजेचे आहे. या चौकशीतून सत्य समोर यायला हवे आणि दोषींवर कठोर कारवाई व्हायला हवी, जेणेकरून भविष्यात अशा दुर्घटना टाळता येतील आणि जबाबदारी निश्चित होईल.

           हा अपघात आपल्याला हवाई प्रवासाच्या सुरक्षिततेबद्दल पुनर्विचार करण्यास भाग पाडतो. विमान कंपन्यांनी आपल्या विमानांच्या देखभालीमध्ये आणि तपासणीमध्ये कोणतीही कसूर करू नये. डीजीसीएने नियमांची कठोरपणे अंमलबजावणी करावी आणि त्याचे नियमित ऑडिट करावे. विमान कंपन्या आणि नियामक संस्था यांच्यात पारदर्शकता आणि जबाबदारी असणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. केवळ अपघातानंतर चौकशी करणे पुरेसे नाही, तर अशा घटना टाळण्यासाठी प्रतिबंधात्मक उपाययोजना करणे अधिक महत्त्वाचे आहे.

          या अपघातामुळे अनेक कुटुंबांचे जीवन उद्ध्वस्त झाले आहे. त्यांना आधार देणे, जखमींना योग्य उपचार पुरवणे आणि मृतांच्या कुटुंबीयांना सर्वतोपरी मदत करणे ही आपली सामूहिक जबाबदारी आहे. या दुर्दैवी घटनेने आपल्याला एक गंभीर धडा दिला आहे की, सुरक्षितता ही केवळ एक निवड नसून ती एक अटळ गरज आहे. या अपघातातील मृतांना भावपूर्ण श्रद्धांजली!