-उमाजी म. केळुसकर ⬑ दादागिरी ⬉
सोनम रघुवंशी आणि वैष्णवी हगवणे - दोन नावं, दोन वेगवेगळ्या कहाण्या; पण दोन्ही आपल्या समाजातील मानवी स्वभावाची भीषणता आणि क्रूर वास्तवाचे आरसे आहेत. एका घटनेत स्वार्थाने आंधळ्या झालेल्या मनातून पतीच्या हत्येचा थरकाप उडवणारा कट रचला जातो, तर दुसऱ्या घटनेत हुंड्याच्या राक्षसाने एका नवविवाहितेचा बळी घेतो. या दोन कथा केवळ गुन्हेगारीच्या नोंदी नाहीत, तर त्या आपल्या समाजाच्या अंतरंगात दडलेल्या विकृती, पैशांची हाव आणि नात्यांमधील विश्वासाच्या विघटनाचे भयंकर सत्य उघड करतात. या लेखातून आपण या दोन टोकाच्या घटनांमागील प्रवृत्तींची आणि त्यातून उद्भवलेल्या शोकांतिकेची दाहकता समजून घेणार आहोत.
सोनम रघुवंशीचे प्रकरण हे मानवी स्वार्थाचे आणि भौतिक सुखाच्या हव्यासापोटी कोणत्याही थराला जाण्याच्या प्रवृत्तीचे एक भीषण उदाहरण आहे. इंदूरमधील एका सुस्थापित व्यावसायिक कुटुंबातून आलेली, एमबीएचे स्वप्न पाहणारी सोनम, कौटुंबिक व्यवसायात मदत करत असताना एका परपुरुषाच्या (राज कुशवाहा) प्रेमात पडते. पती राजा रघुवंशीसोबतचे तिचे लग्न अवघ्या काही दिवसांतच संपुष्टात येते, पण त्यामागे एक धक्कादायक कट दडलेला असतो. हनीमूनसाठी मेघालयला जाणे, पतीचे अचानक बेपत्ता होणे आणि नंतर त्याचा मृतदेह दरीत सापडणे, हे सर्व एखाद्या गुन्हेगारी चित्रपटातील कथानकासारखे भासते. पोलिसांनी केलेल्या तपासात सोनमनेच आपल्या प्रियकराच्या मदतीने राजाच्या हत्येचा कट रचल्याचा दावा केला आहे. ही घटना केवळ एका हत्येची नाही, तर नात्यांमधील विश्वासघाताची, क्रूरतेची आणि पैशांच्या हव्यासापोटी माणुसकी हरवण्याची कहाणी आहे. सोनमच्या प्रवृत्तीमध्ये केवळ स्वार्थ नाही, तर थंड डोक्याने कट रचण्याची, इतरांना हाताशी धरण्याची आणि आपल्या कृत्यांचे परिणाम न पाहता पुढे जाण्याची एक विकृत मानसिकता दिसून येते. विवाहासारख्या पवित्र नात्याला तिने आपल्या हक्काचे साधन बनवले आणि आपल्या मार्गातील अडथळा दूर करण्यासाठी कोणताही विचार केला नाही. यातून समाजातील बिघडलेली मानसिकता आणि वाढत्या भौतिकवादी दृष्टिकोनाचे गंभीर परिणाम दिसून येतात. प्रेम, लग्न आणि कौटुंबिक संबंधांना आजच्या काळात अनेकदा केवळ आर्थिक किंवा सामाजिक सुरक्षिततेचे साधन मानले जाते का, हा प्रश्न सोनमच्या प्रकरणातून उपस्थित होतो. कायद्याच्या कठोर कारवाईतूनच अशा प्रवृत्तींना आळा घालणे शक्य आहे.
दुसरीकडे, वैष्णवी हगवणेचे प्रकरण हे समाजातील एका भयानक वास्तवाचे, म्हणजेच हुंड्यासारख्या अनिष्ट प्रथेचे बळी ठरलेल्या हजारो महिलांच्या वेदनांचे प्रतीक आहे. पुण्यातील एका प्रतिष्ठित राजकीय कुटुंबाची सून असलेल्या वैष्णवीचा मृत्यू, सुरुवातीला आत्महत्या वाटला तरी, तिच्या शरीरावर सापडलेल्या जखमा आणि माहेरच्या लोकांचे आरोप यामुळे हत्येचा संशय बळावला. लग्नात भरमसाट हुंडा देऊनही सासरच्यांकडून २ कोटी रुपयांची मागणी करणे, शारीरिक आणि मानसिक छळ करणे हे सर्व आपल्या समाजातील खोलवर रुजलेल्या हुंडा प्रथेचे भयावह स्वरूप दर्शवते. वैष्णवीचे प्रकरण केवळ हुंड्याच्या छळापुरते मर्यादित नाही, तर ते सत्ता आणि पैशाचा वापर करून गुन्हे लपवण्याचा प्रयत्न कसा केला जातो हे देखील दाखवते. सासरच्या मंडळींवरील राजकीय प्रभाव, सुरुवातीला मृदु भूमिका घेणारी पोलीस यंत्रणा आणि नंतर वाढलेल्या जनक्षोभामुळे झालेली कारवाई हे सर्व आपल्याला सामाजिक आणि कायदेशीर व्यवस्थेतील त्रुटींवर विचार करण्यास भाग पाडते. एका नवविवाहितेचा तिच्या ९ महिन्यांच्या मुलाला सोडून संशयास्पद परिस्थितीत मृत्यू होणे, हे कोणत्याही संवेदनशील मनाला चटका लावणारे आहे. वैष्णवीच्या प्रवृत्तीत ती केवळ एक बळी आहे. तिला न्याय मिळवण्यासाठी तिच्या माहेरच्यांना लढावे लागत आहे आणि समाजाने त्यांना पाठिंबा दिला आहे. हुंड्यासारख्या प्रथेमुळे अनेक वैष्णवी आज समाजात बळी पडत आहेत. यावर कठोर कायदे असूनही, त्यांची प्रभावी अंमलबजावणी आणि सामाजिक जाणीवजागृती हाच यावर खरा उपाय आहे. स्त्रियांच्या मूलभूत हक्कांचे संरक्षण करणे आणि त्यांना सन्मानाने जगण्याचा अधिकार देणे हे समाजाचे कर्तव्य आहे.
सोनम आणि वैष्णवी या दोन्ही महिलांच्या कहाण्या दोन भिन्न सामाजिक समस्यांचे आणि मानवी प्रवृत्तींचे दर्शन घडवतात. सोनमची प्रवृत्ती ही स्वार्थांधता, क्रूरता आणि नैतिकतेचा अभाव दर्शवते. भौतिक सुखाच्या हव्यासापोटी माणूस किती खालच्या पातळीवर जाऊ शकतो, नात्यांना कसे तुडवू शकतो, याचा तो आरसा आहे. अशा प्रवृत्तींमुळे सामाजिक विश्वास कमी होतो आणि गुन्हेगारीला प्रोत्साहन मिळते. ही एक 'गुन्हेगार' मानसिकता आहे, जी केवळ स्वतःच्या फायद्यासाठी इतरांचा जीव घेण्यास मागेपुढे पाहत नाही. याउलट, वैष्णवीची प्रवृत्ती ही बळीत्व, शोषण आणि दुर्बळता दर्शवते. समाजात स्त्रिया आजही हुंडा आणि इतर कौटुंबिक अत्याचारांना कशा बळी पडतात, हे यातून स्पष्ट होते. तिचा मृत्यू ही केवळ एक वैयक्तिक शोकांतिका नाही, तर सामाजिकदृष्ट्या दुर्बळ असलेल्या स्त्रियांच्या संघर्षाचे प्रतीक आहे. ही एक 'बळी' मानसिकता आहे, जिथे स्त्रीला तिचा आवाज दाबला जातो आणि तिला छळाचा सामना करावा लागतो.
या दोन्ही घटना आपल्याला हे शिकवतात की, समाजाला केवळ कायद्याच्या अंमलबजावणीचीच गरज नाही, तर नैतिक मूल्यांची पुनर्स्थापना करण्याचीही गरज आहे. पैसा आणि सत्ता हेच सर्वस्व नसून, मानवी संबंध, नैतिकता आणि सहानुभूती ही मूल्यांची खरी दौलत आहे हे समाजाने पुन्हा एकदा ओळखले पाहिजे. स्त्रियांच्या अधिकारांचे संरक्षण करणे, त्यांना समान संधी देणे आणि त्यांचा सन्मान करणे हे एक सुदृढ समाजाचे लक्षण आहे. सोनमसारख्या प्रवृत्तींवर कायद्याचा कठोर वचक आवश्यक आहे, तर वैष्णवीसारख्या बळी पडणाऱ्या महिलांना न्याय मिळवून देण्यासाठी आणि हुंडासारख्या प्रथेला मूठमाती देण्यासाठी सामाजिक चळवळ आणि कायद्याची प्रभावी अंमलबजावणी गरजेची आहे. जेव्हा समाज या दोन्ही टोकाच्या प्रवृत्तींचा स्वीकार न करता, त्यांना आव्हान देईल, तेव्हाच एक सुरक्षित आणि न्यायपूर्ण समाज निर्माण होईल.
समाजातील प्रत्येक घटकाने या घटनांमधून बोध घेणे आवश्यक आहे. केवळ कायद्यानेच नाही, तर शिक्षण, संस्कार आणि नैतिक मूल्यांची जोपासना करूनच आपण अशा घटनांना आळा घालू शकतो. आपण कोणत्या प्रकारच्या समाजाची निर्मिती करत आहोत, याचा विचार करण्याची वेळ आता आली आहे.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा