-उमाजी म. केळुसकर ⬑ दादागिरी ⬉
सरकारने आणि प्रशासनाने हे समजून घेतले पाहिजे की, एखाद्या ठिकाणी दुर्घटना घडते म्हणजे ते ठिकाण पूर्णपणे बंद करणे हा सोपा मार्ग असला तरी तो दूरगामी उपाय नाही. "आग रामेश्वरी, बंब सोमेश्वरी" अशा प्रकारची भूमिका घेऊन सरकार स्वतःचेच धिंडवडे काढू नये. याउलट, धोकादायक पर्यटनस्थळांवर पर्यटकांना जाण्यापासून रोखण्याऐवजी, तेथील धोका इतर उपायांनी कमी करण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. ज्याप्रमाणे घाटांमध्ये "धोकादायक वळण" असे फलक लावले जातात, त्याचप्रमाणे धबधब्यांमध्ये उतरू नये, निसरडी वाट आहे, दगड पडण्याची शक्यता आहे असे स्पष्ट सूचना देणारे फलक ठिकठिकाणी लावले पाहिजेत. हे फलक स्पष्ट दिसतील याची काळजी घेतली पाहिजे. केवळ फलक लावून अतिउत्साही पर्यटक थांबतीलच असे नाही, हे वास्तव आहे. त्यामुळे अशा संवेदनशील ठिकाणी सुरक्षा रक्षकांची नेमणूक करणे अत्यंत आवश्यक आहे. हे सुरक्षा रक्षक केवळ फलक दाखवण्यासाठी नसून, लोकांना योग्य मार्गदर्शन करतील आणि धोकादायक ठिकाणी जाण्यापासून त्यांना रोखतील.
पर्यटनाचा आनंद घेण्यासाठी सर्वात महत्त्वाचे आहे आपले जीवन सुरक्षित ठेवणे. "आपला जीव महत्त्वाचा आहे, तो गेला तर पर्यटन करता येणार नाही," हे वाक्य प्रत्येक पर्यटकाने लक्षात ठेवले पाहिजे. डोंगर, धबधबे, धरणे, समुद्रकिनारे, नद्या यांसारख्या निसर्गरम्य ठिकाणी फिरताना पर्यटकांनी स्वत:बरोबरच इतरांचीही सुरक्षा सुनिश्चित केली पाहिजे. निसर्गाचे सौंदर्य अनुभवताना, आपण त्याचे नियम पाळणे आवश्यक आहे. विशेषतः पावसाळ्यात, निसरड्या वाटा, वाढलेली पाण्याची पातळी आणि दरडी कोसळण्याची शक्यता यांसारख्या धोक्यांकडे गांभीर्याने लक्ष दिले पाहिजे. अनेकदा पर्यटक मद्यधुंद अवस्थेत धोका पत्करतात, ज्यामुळे स्वतःच्या जीवाला आणि इतरांच्या जीवालाही धोका निर्माण होतो. पर्यटन म्हणजे मद्यधुंद होऊन बेफिकीरपणे वागणे नव्हे. दारू पिऊन बाटल्या शेतात, नद्यांमध्ये किंवा समुद्रात फेकणे हा प्रकार थांबायला हवा. यामुळे पर्यावरणाची हानी होते, स्थानिकांना त्रास होतो आणि पर्यटनाचे मूळ उद्दिष्टच हरवून जाते. स्वच्छ आणि सुरक्षित वातावरण पर्यटकांसाठीही अधिक आनंददायी असते, हे पर्यटकांनी समजून घेतले पाहिजे.
सरकारने केवळ बंदी घालण्याऐवजी, सुरक्षित पर्यटनाला चालना देण्यासाठी काही ठोस पावले उचलणे गरजेचे आहे. सर्वप्रथम, पावसाळ्यात धोकादायक ठरू शकणाऱ्या सर्व पर्यटन स्थळांचे व्यवस्थित सर्वेक्षण आणि मॅपिंग केले पाहिजे. कोणत्या ठिकाणी दरड कोसळण्याची शक्यता आहे, कुठे पाण्याची पातळी वाढू शकते, किंवा कुठे रस्ते निसरडे होतात याची स्पष्ट माहिती संकलित करावी. वरील माहितीच्या आधारे, धोकादायक ठिकाणी स्पष्ट आणि मोठ्या अक्षरांत सूचना फलक लावावेत. हे फलक मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी अशा तिन्ही भाषांमध्ये असावेत, जेणेकरून विविध राज्यातील पर्यटकांना ते समजू शकतील. धोकादायक ठिकाणी, विशेषतः गर्दीच्या ठिकाणी, प्रशिक्षित सुरक्षा रक्षकांची नेमणूक करावी. हे रक्षक केवळ थांबवण्याचे काम न करता, पर्यटकांना धोक्यांची जाणीव करून देतील आणि त्यांना सुरक्षित मार्गाची माहिती देतील.
स्थानिक समुदायाला सुरक्षा व्यवस्थेत समाविष्ट करून घ्यावे. त्यांना प्रशिक्षण देऊन सुरक्षा रक्षक म्हणून नेमल्यास त्यांना रोजगारही मिळेल आणि त्यांची स्थानिक परिस्थितीची माहिती उपयोगात येईल. सरकारने आणि पर्यटन विभागाने मोठ्या प्रमाणावर जनजागृती मोहीम राबवावी. दूरचित्रवाणी, रेडिओ, समाजमाध्यमे आणि वृत्तपत्रांमधून सुरक्षित पर्यटनाचे महत्त्व पटवून द्यावे. "आपले जीवन अमूल्य आहे," "निसर्गाचा आदर करा," "दारू पिऊन बेफिकीर होऊ नका" अशा संदेशांवर भर द्यावा. कोणत्याही दुर्घटना प्रसंगी तत्काळ मदत पोहोचवण्यासाठी आपत्कालीन सेवांची (उदा. रुग्णवाहिका, बचाव पथके) तयारी आणि सज्जता असावी. संपर्क क्रमांक ठळकपणे प्रदर्शित केले पाहिजेत. पर्यटन स्थळांवर कचरा व्यवस्थापनाची योग्य सोय असावी. पर्यटकांना कचरा न टाकण्याबद्दल प्रवृत्त करावे आणि यासाठी कठोर नियमही असावेत. प्लास्टिक बंदीची अंमलबजावणी प्रभावीपणे करावी. स्थानिक पोलिसांनाही सुरक्षित पर्यटन मोहीमेत समाविष्ट करून घ्यावे, जेणेकरून नियमांचे उल्लंघन करणाऱ्यांवर योग्य कारवाई करता येईल.
पावसाळी पर्यटन हे महाराष्ट्राच्या अर्थव्यवस्थेसाठी आणि संस्कृतीसाठी महत्त्वाचे आहे. केवळ भीतीपोटी किंवा काही दुर्घटनांमुळे सरसकट बंदी घालणे हा या समस्येवरचा उपाय नाही. याऐवजी, सरकार, पर्यटक आणि स्थानिक समुदाय यांनी एकत्रितपणे काम करणे आवश्यक आहे. सरकारने सुरक्षा उपाययोजना कराव्यात, पर्यटकांनी जबाबदारीने वागावे आणि स्थानिक समुदायाने यात सक्रिय सहभाग घ्यावा. जेव्हा सुरक्षा आणि जबाबदारी हातात हात घालून चालतील, तेव्हाच खऱ्या अर्थाने सुरक्षित आणि आनंददायी पावसाळी पर्यटनाचा अनुभव घेता येईल आणि यातून अनेकांना रोजगारही मिळेल. निसर्गाचे सौंदर्य उपभोगताना, आपले जीवन आणि पर्यावरणाचे रक्षण करणे ही आपली सामूहिक जबाबदारी आहे. यापुढे पावसाळा हा केवळ भीतीचा नव्हे, तर सुरक्षित आणि सुंदर आठवणींचा काळ ठरावा, हीच अपेक्षा.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा