रायगडचा राजकीय 'गँगवार'

-उमाजी म. केळुसकर ⬑ दादागिरी ⬉

        
महाराष्ट्राच्या राजकारणात सध्या अनेक अंतर्गत लाटा उसळत आहेत. सत्तासंघर्ष, पक्षीय ध्रुवीकरण आणि नेत्यांमधील महत्त्वाकांक्षा या सर्वांचे एक ज्वलंत उदाहरण सध्या रायगड जिल्ह्याच्या राजकारणात पाहायला मिळत आहे. जिल्ह्याचे खासदार सुनील तटकरे (राष्ट्रवादी काँग्रेस, अजित पवार गट) आणि रोहयो मंत्री तथा महाडचे आमदार भरत गोगावले (शिवसेना, शिंदे गट) यांच्यातील 'गँगवार' केवळ दोन नेत्यांमधील शाब्दिक युद्ध राहिलेला नाही, तर तो महायुतीतील दोन महत्त्वाच्या घटक पक्षांमध्ये शिवसेना आणि राष्ट्रवादी काँग्रेसमध्ये निर्माण झालेल्या अंतर्गत संघर्षाचे आणि वाढत्या अविश्वासाचे प्रतीक बनला आहे. पालकमंत्री पदाच्या महत्त्वाकांक्षेपासून सुरू झालेला हा वाद आता वैयक्तिक पातळीवर पोहोचला असून, जिल्ह्याच्या आणि राज्याच्या भविष्यातील राजकीय समीकरणांवर त्याचे दूरगामी परिणाम होण्याची शक्यता आहे. या वादाचा रायगडच्या जनतेला काहीही उपयोग नाही. 

             या राजकीय संघर्षाची मुळे सत्तेच्या केंद्रीकरणात आणि महत्त्वाकांक्षेच्या उद्रेकात रुजलेली आहेत. महायुतीचे सरकार स्थापन झाल्यापासूनच रायगडच्या पालकमंत्री पदावरून तटकरे आणि गोगावले यांच्यात एक अदृश्य स्पर्धा सुरू होती. भरत गोगावले, महाडचे आमदार आणि शिवसेनेच्या (शिंदे गट) मुख्यमंत्र्यांच्या जवळचे नेते, स्वाभाविकपणे या पदाचे प्रबळ दावेदार मानले जात होते. जिल्ह्यात शिवसेनेत त्यांचे वजन मोठे असून, पालकमंत्री पद मिळाल्यास जिल्ह्याच्या प्रशासनावर आणि विकासकामांवर आपले नियंत्रण प्रस्थापित करता येईल, अशी त्यांची धारणा होती.  त्या पदाचे आणखीही सामान्य जनतेच्या आकलानाबाहेरचे फायदे आहेत. हे पद केवळ एक शासकीय पद नसून, ते जिल्ह्यातील राजकीय वर्चस्वाचे एक महत्त्वाचे माध्यम आहे, हे त्यांना माहीत होते. त्याचवेळी, राष्ट्रवादी काँग्रेसचे (अजित पवार गट) वजनदार नेते आणि विद्यमान खासदार सुनील तटकरे यांची भूमिकाही तितकीच स्पष्ट होती. त्यांची कन्या आदिती तटकरे राज्यात मंत्री असून, त्यांनाच रायगडच्या पालकमंत्री पदावर बसवून जिल्ह्यावरील राष्ट्रवादीचे पारंपरिक वर्चस्व अबाधित ठेवण्याचा तटकरेंचा प्रयत्न होता. तटकरेंचा असा प्रयत्न नेहमीच असतो. एकाच महत्त्वाच्या पदासाठी दोन प्रमुख नेत्यांमध्ये, तेही वेगवेगळ्या घटक पक्षांतील, ही सुप्त स्पर्धा जिल्ह्याच्या राजकीय वर्तुळात नेहमीच चर्चेचा विषय राहिली. हा संघर्ष अनेकदा अप्रत्यक्ष विधानांमधून, राजकीय टोलेबाजीमधून आणि एकमेकांना डिवचण्याच्या प्रयत्नातून समोर येत होता. गोगावले आणि तटकरे दोघेही आपापल्या पक्षाचे आणि स्वतःचे जिल्ह्यावरील राजकीय प्राबल्य सिद्ध करू पाहत आहेत, आणि पालकमंत्री पद हे त्यासाठी एक महत्त्वाचे माध्यम आहे, हे या वादातून स्पष्ट होते.

           या वादाला अधिक धार मिळाली ती सुनील तटकरे यांच्या एका कृतीमुळे, ज्याने या संघर्षाला वैयक्तिक पातळीवर नेले. महाडमधील एका जाहीर कार्यक्रमात तटकरेंनी भरत गोगावले यांच्या खांद्यावर रुमाल (नॅपकिन) ठेवण्याच्या आणि बोलण्याच्या शैलीची नक्कल करून दाखवली. ही कृती वरकरणी विनोदी वाटली तरी, त्यात गोगावलेंना कमी लेखण्याचा आणि त्यांची सार्वजनिकपणे चेष्टा करण्याचा प्रयत्न स्पष्ट दिसत होता. या नक्कलीमुळे गोगावले चांगलेच संतापले. त्यांनी तटकरेंना अत्यंत कठोर प्रत्युत्तर दिले. गोगावले म्हणाले की, "आम्ही तो नॅपकिन काखेत घेतो, हृदयाच्या जवळ ठेवतो, जिथे गोरगरिबांचे आशीर्वाद असतात." एवढ्यावरच ते थांबले नाहीत. त्यांनी तटकरेंचा उल्लेख अप्रत्यक्षपणे "हॉटेलचे वेटर" असा करत, त्यांच्या 'नॅपकिन' वापरण्याच्या पद्धतीवरून शाब्दिक हल्ला चढवला. हा पलटवार अत्यंत तीव्र होता. तेव्हापासून तटकरे-गोगावले यांची शाब्दिक खडाखडी सुरुच होती.

           या प्रकरणानंतर, गोगावलेंच्या समर्थकांनी, विशेषतः त्यांच्या कन्या शीतल गोगावले-कदम यांनी तटकरेंना जोरदार प्रत्युत्तर दिले. तटकरेंच्या राजकारणावर आणि कार्यपद्धतीवर त्यांनी प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले.  गोगावले यांच्या वाढदिवसानिमित्त रायगड जिल्ह्यातील अनेक ठिकाणी गोगावले समर्थकांनी सुनील तटकरेंना डिवचण्यासाठी 'नॅपकिन' वाटप करून निषेध नोंदवला. शिवसेनेचे (शिंदे गट) आमदार महेंद्र थोरवे यांनीही या वादात उडी घेतली. त्यांनी तटकरेंचा उल्लेख थेट "औरंगजेबाची औलाद" असा करत, त्यांच्याविरोधात तीव्र शब्दांत टीका केली. "खासदारकीच्या निवडणुकीत आम्ही त्यांना निवडून आणले, पण आता त्यांची उलटी गिनती सुरू झाली आहे," असे म्हणत थोरवे यांनी "तुम्हाला जागा दाखवल्याशिवाय गप्प बसणार नाही" असा इशाराही दिला. त्यांनी "सिंचन फाईल अजून बंद झालेली नाही याची आठवण ठेवावी" असा सूचक इशारा देऊन तटकरेंना डिवचले. यातून शिवसेनेतील (शिंदे गट) इतर नेतेही गोगावलेंच्या समर्थनार्थ उभे राहिल्याचे स्पष्ट झाले. 

         अलिबागचे आमदार महेंद्र दळवी यांनीही या वादात आक्रमक भूमिका घेतली. त्यांनी आगामी निवडणुकांमध्ये "भाजप-सेना युती कायम राहील, राष्ट्रवादीशी कोणत्याही पद्धतीचा संबंध राहणार नाही" असे स्पष्ट केले. त्यांनी तटकरेंना "रायगडचा कलंक" संबोधत, "आता होणारे युद्ध हे आरपार खेळण्याचे आहे. तटकरे यांना रायगडच्या राजकारणातून हद्दपार करण्याचे दिवस आले आहेत," असे मत व्यक्त केले. "खासदारकीला तटकरे यांना मदत करून आपण चूक केली, रायगडची ही ब्याद बाहेर काढूनच आता विश्रांती घेऊ," असेही दळवी म्हणाले. भाजपचे विधान परिषद सदस्य प्रवीण दरेकर यांनीही रायगडची आणि महाडची भूमी कोणी अंगावर आल्यास शिंगावर घेण्याची असल्याचे सांगून, हे मातीचे गुण असल्याचे नमूद केले. या सर्व प्रतिक्रिया महायुतीतील वाढलेल्या संघर्षाची आणि अविश्वासाची साक्ष देतात.

          भरत गोगावले आणि सुनील तटकरे यांच्यातील हा 'गँगवार' केवळ दोन नेत्यांमधील वाद नसून, तो महायुतीतील घटक पक्षांमधील वाढत्या तणावाचे आणि सत्तेतील वाटाघाटींच्या अपयशाचे निदर्शक आहे. भाजपने शिवसेना (शिंदे गट) आणि राष्ट्रवादी काँग्रेस (अजित पवार गट) यांना सोबत घेऊन सरकार स्थापन केले आहे. अशा परिस्थितीत, सत्तेतील वाटा आणि महत्त्वाच्या पदांवरील नियुक्ती यावरून घटक पक्षांमध्ये संघर्ष होणे स्वाभाविक आहे. रायगडमधील हा वाद हे त्याचेच एक ज्वलंत उदाहरण आहे, जिथे स्थानिक महत्त्वाकांक्षा राज्याच्या राजकारणावर प्रभाव टाकत आहेत. या वादामुळे रायगड जिल्ह्याचे राजकीय वातावरण चांगलेच तापले आहे. दोन्ही बाजूंचे कार्यकर्ते एकमेकांवर शाब्दिक हल्ले चढवत आहेत, ज्यामुळे महायुतीतील एकजूटतेवर गंभीर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे. भविष्यातील निवडणुकांमध्ये, विशेषतः स्थानिक स्वराज्यसंस्था, विधानसभा आणि लोकसभा निवडणुकांमध्ये, या वादाचे दूरगामी परिणाम दिसून येऊ शकतात. जर दोन्ही गट आपापल्या भूमिकेवर ठाम राहिले आणि हा वाद अधिक वाढला, तर त्याचा थेट फायदा विरोधी पक्षांना होऊ शकतो. महाविकास आघाडी या परिस्थितीचा निश्चितच फायदा घेण्याचा प्रयत्न करेल.

            या वादावर पक्षश्रेष्ठींकडून, म्हणजेच मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे आणि उपमुख्यमंत्री अजित पवार यांच्याकडून काय भूमिका घेतली जाते, हे पाहणे महत्त्वाचे ठरेल. जर हा वाद लवकर मिटवला नाही, तर तो महायुतीसाठी मोठी डोकेदुखी ठरू शकतो आणि रायगड जिल्ह्याच्या विकासावरही नकारात्मक परिणाम करू शकतो. दोन्ही नेत्यांचे जिल्ह्यावर आणि आपापल्या मतदारसंघात मोठे राजकीय वजन आहे. त्यामुळे, हा वाद केवळ राजकीय टोलेबाजीपुरता मर्यादित न राहता, तो भविष्यात मतदारांच्या ध्रुवीकरणालाही कारणीभूत ठरू शकतो. यामुळे महायुतीसमोर रायगडमध्ये मोठा पेच निर्माण झाला आहे.

           भरत गोगावले आणि सुनील तटकरे यांच्यातील 'गँगवार' हा रायगडच्या राजकारणातील एक महत्त्वाचा अध्याय बनला आहे. पालकमंत्री पदाच्या महत्त्वाकांक्षेने सुरू झालेला हा वाद 'नॅपकिन' प्रकरणामुळे वैयक्तिक पातळीवर पोहोचला आहे. हा संघर्ष केवळ दोन नेत्यांमधील नसून, तो महायुतीतील घटक पक्षांमधील अंतर्गत तणावाचे प्रतीक आहे. या वादाचे राजकीय परिणाम जिल्ह्याच्या भविष्यातील राजकारणावर, विशेषतः आगामी निवडणुकांवर, निश्चितपणे दिसून येतील. पक्षश्रेष्ठींनी मध्यस्थी करून हा वाद लवकर मिटवला नाही, तर महायुतीसाठी तो एक मोठा राजकीय धोका ठरू शकतो. या वादावर महायुतीचे नेते कधी आणि कसे पडदा टाकतात, यावरच रायगडच्या आणि पर्यायाने राज्याच्या राजकारणातील अनेक समीकरणे अवलंबून असतील. या 'गँगवार'चा शेवट कसा होतो, हे पाहणे औत्सुक्याचे ठरेल.