खोट्या बातम्यांचा वृत्तवाहिन्यांचा खेळ

-उमाजी म. केळुसकर ⬑ विश्वभरारी ⬉

भारतीय सैन्यदलाच्या अदम्य शौर्यावर आणि अतुलनीय क्षमतेवर आम्हा कोट्यवधी भारतीयांचा दृढ विश्वास आहे. आपल्या वीर जवानांनी वेळोवेळी आपल्या प्राणांची बाजी लावून देशाचे सार्वभौमत्व आणि अखंडता जपली आहे. मात्र, सध्याच्या संवेदनशील परिस्थितीत काही स्वार्थी आणि केवळ व्यावसायिक फायद्याचा विचार करणाऱ्या माध्यमांकडून ज्या प्रकारे खोट्या, अतिरंजित आणि सनसनाटी बातम्यांचा खेळ मांडला जात आहे, ते केवळ निंदनीय आणि घृणास्पद नाही, तर ते थेट राष्ट्रीय सुरक्षेला आव्हान देणारे आणि देशाच्या ऐक्याला तडा देणारे कृत्य आहे. क्वेटा शहर आणि बलुचिस्तानवरील पाकिस्तानची पकड पूर्णपणे निसटणे, कराचीसारखे महत्त्वाचे बंदर बेचिराख होणे, पाकिस्तानी राष्ट्रप्रमुख शाहबाझ शरीफ भीतीमुळे बंकरमध्ये लपून बसणे, इस्लामाबादसारख्या राजधानी शहराची धूळधाण होणे अशा पूर्णपणे निराधार आणि काल्पनिक बातम्यांचा आधार घेऊन सामान्य भारतीयांच्या भावनांचा गैरवापर करणे हे अत्यंत घृणास्पद आणि अक्षम्य आहे.

या धंदेबाज माध्यमांचा एकमेव आणि अंतिम उद्देश म्हणजे आपल्या वृत्तवाहिन्या आणि संकेतस्थळांसाठी अधिकाधिक दर्शक आणि वाचक मिळवणे, ज्यामुळे त्यांच्या जाहिरात महसुलात वाढ होईल. या स्वार्थी उद्देशासाठी, ते कोणत्याही थराला जाण्यास तयार आहेत. टीव्ही स्टुडिओमध्ये मोठ्या आवाजात आरडाओरडा करणे, काल्पनिक आणि भडक दृश्ये दाखवून भीतीचे आणि उत्साहाचे वातावरण निर्माण करणे, अर्धवट माहिती आणि अपुऱ्या तथ्यांवर आधारित विश्लेषण देणे आणि सनसनाटी हेडलाईन्सच्या माध्यमातून खोट्या बातम्या पसरवणे हा यांचा रोजचा कार्यक्रम बनला आहे. जेव्हा या खोट्या बातम्यांचा फुगा फुटतो आणि त्यांची पोलखोल होते, तेव्हा हे माध्यम अत्यंत चलाखीने ‘आम्ही तर केवळ शक्यता वर्तवली होती’ किंवा ‘आम्हाला मिळालेल्या माहितीनुसार सांगितले होते’ असे बोलून आपली जबाबदारी झटकण्याचा प्रयत्न करतात. ही सरळसरळ जनतेची फसवणूक आणि राष्ट्रीय जबाबदारीची पूर्णपणे अवहेलना आहे.
या खोट्या बातम्यांमुळे देशावर आणि नागरिकांवर अनेक गंभीर आणि दूरगामी नकारात्मक परिणाम होतात. सर्वप्रथम, यामुळे सामान्य नागरिकांमध्ये अनावश्यक आणि अवास्तव भीती आणि संभ्रम निर्माण होतो. खरी आणि वस्तुनिष्ठ माहिती मिळत नसल्यामुळे लोकांमध्ये असुरक्षिततेची भावना वाढते आणि ते अनेक प्रकारच्या मानसिक तणावाखाली येतात. दुसरे म्हणजे, अशा निराधार बातम्यांमुळे भारतीय सैन्यदलाच्या शौर्यावर आणि कार्यक्षमतेवर अप्रत्यक्षपणे प्रश्नचिन्ह उभे राहते. जेव्हा लोक काल्पनिक विजयाच्या किंवा शत्रूच्या पूर्णपणे पाडावाच्या बातम्या ऐकतात आणि प्रत्यक्षात तसे काही घडताना दिसत नाही, तेव्हा त्यांच्या मनात सैन्याच्या कामगिरीबद्दल संशय निर्माण होऊ शकतो. यामुळे सैन्याचे मनोबल खच्ची होऊ शकते, ज्याचा थेट परिणाम देशाच्या सुरक्षा व्यवस्थेवर होतो. तिसरे आणि सर्वात गंभीर परिणाम म्हणजे, या अतिरंजित आणि खोट्या बातम्यांमुळे सैन्यदलाच्या अत्यंत गोपनीय आणि संवेदनशील माहितीचा नकळतपणे भंग होण्याची शक्यता असते. टीव्हीवरील चर्चांमध्ये किंवा संकेतस्थळांवरील लेखांमध्ये उत्साहाच्या भरात काही अशी माहिती उघड केली जाऊ शकते, जी शत्रूंसाठी अत्यंत उपयुक्त ठरू शकते आणि देशाच्या सुरक्षा योजनांना धोका निर्माण करू शकते.
दुर्दैवाची बाब म्हणजे, या खोट्या आणि बेजबाबदार बातम्यांना लगाम घालण्यासाठी आपल्या देशात कोणतीही प्रभावी आणि कठोर नियंत्रण यंत्रणा अस्तित्वात नाही. माध्यमांची स्वतंत्रता निश्चितच लोकशाहीचा आधारस्तंभ आहे आणि त्याचे जतन करणे आवश्यक आहे. परंतु, ही स्वतंत्रता अमर्याद आणि कोणत्याही नैतिक जबाबदारीशिवाय असू शकत नाही. जेव्हा काही माध्यम केवळ व्यावसायिक फायद्यासाठी राष्ट्रीय हित आणि सुरक्षेला पूर्णपणे डावलतात, तेव्हा त्यांच्यावर अंकुश ठेवण्यासाठी कठोर नियमांची निर्मिती आणि त्यांची प्रभावी अंमलबजावणी करणे ही राष्ट्रीय गरज आहे. माध्यमांसाठी आचारसंहिता अधिक कठोर करण्याची आणि तिचे उल्लंघन करणाऱ्यांवर कठोर कारवाई करण्याची वेळ आता आली आहे.
या गंभीर परिस्थितीत, आपण सर्वसामान्य आणि जबाबदार नागरिकांनी अधिक संयम आणि समजूतदारपणा दाखवणे अत्यंत आवश्यक आहे. या धंदेबाज माध्यमांच्या आकर्षक आणि सनसनाटी खोट्या बातम्यांपासून स्वतःला दूर ठेवणे आणि केवळ अधिकृत तसेच विश्वसनीय स्रोतांकडून येणाऱ्या माहितीवरच विश्वास ठेवणे हे आपल्या देशाच्या सुरक्षिततेसाठी आणि एकात्मतेसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म्सवर किंवा इतर कोणत्याही अनधिकृत आणि अप्रमाणित स्रोतांकडून येणाऱ्या उत्तेजित करणाऱ्या बातम्यांवर त्वरित विश्वास ठेवणे आणि त्या पुढे पाठवणे टाळले पाहिजे. कोणतीही माहिती सत्य आहे की नाही याची खात्री केल्याशिवाय ती इतरांना सांगणे किंवा फॉरवर्ड करणे हे गैरजबाबदार कृत्य आहे.
प्रत्येक सरासरी बुद्धिमत्ता असलेला आणि आपल्या देशावर प्रेम करणारा नागरिक हे सहजपणे समजू शकतो की युद्ध आणि राष्ट्रीय सुरक्षा हे अत्यंत गंभीर आणि नाजूक विषय आहेत. यांचा वापर केवळ व्यावसायिक स्पर्धा जिंकण्यासाठी किंवा तात्कालिक प्रसिद्धी मिळवण्यासाठी करणे हे केवळ अनैतिक नाही, तर ते देशद्रोहाच्या श्रेणीत मोडणारे कृत्य आहे. माध्यमांनी आपली महत्त्वपूर्ण भूमिका अधिक जबाबदारीने, नैतिकतेने आणि राष्ट्रीय हिताला सर्वोच्च प्राधान्य देऊन निभावणे अपेक्षित आहे. जनतेला खरी, वस्तुनिष्ठ आणि संतुलित माहिती देणे, तसेच आपल्या वीर जवानांच्या मनोबलाला आणि देशाच्या गोपनीयतेला जपणे हे त्यांचे प्राथमिक कर्तव्य आहे.
या गंभीर परिस्थितीत, आपण सर्वांनी एकजूट होऊन या बेजबाबदार माध्यमांविरुद्ध आवाज उठवला पाहिजे. त्यांना त्यांच्या खोट्या आणि दिशाभूल करणाऱ्या बातम्यांसाठी सार्वजनिकरित्या जाब विचारला पाहिजे आणि अधिकृत माहितीच्या विश्वसनीय स्रोतांना महत्त्व देण्याची आणि त्यांना प्रोत्साहन देण्याची सवय लावली पाहिजे. सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म्सवर चुकीच्या बातम्यांचा प्रसार रोखण्यासाठी सक्रिय आणि जबाबदार भूमिका घेणे प्रत्येक नागरिकाचे कर्तव्य आहे.
भारतीय सैन्यदलाच्या अतुलनीय शौर्यावर आणि अदम्य क्षमतेवर आपला दृढ विश्वास कायम ठेवूया. त्यांच्या कठोर परिश्रमांना आणि बलिदानाला सलाम करूया आणि कोणत्याही परिस्थितीत आपल्या देशाच्या सुरक्षिततेला सर्वोच्च प्राधान्य देऊया. खोट्या आणि सनसनाटी बातम्या पसरवणाऱ्या माध्यमांच्या धंदेबाजीला बळी न पडता, एक जागरूक, जबाबदार आणि देशभक्त नागरिक म्हणून आपण आपले राष्ट्रीय कर्तव्य चोखपणे बजावूया. शांतता, संयम, जागरूकता आणि अधिकृत माहितीवर दृढ विश्वास ठेवणे हेच या परिस्थितीत आपल्या प्रिय देशासाठी आणि आपल्या सर्वांसाठी सर्वोत्तम आणि सुरक्षित उपाय आहे.