रायगडमध्ये नक्षलवादाची चाहूल?

-उमाजी म. केळुसकर ⬑ दादागिरी ⬉

रायगड जिल्ह्यातील खालापूरच्या डोणवत गावात 'देवमाणूस' बनून आणि सुनील जगताप या खोट्या नावाने वावरणाऱ्या प्रशांत जालिंदर कांबळे ऊर्फ 'लॅपटॉप' या नक्षलवाद्याला महाराष्ट्र एटीएसने अटक केल्याने केवळ रायगडच नव्हे, तर संपूर्ण महाराष्ट्र हादरला आहे. अनेक वर्षांपासून पोलिसांना गुंगारा देणाऱ्या या व्यक्तीने शिक्षण आणि समाजसेवेच्या नावाखाली नक्षली विचारांचा प्रसार करत समाजाच्या विश्वासाला तडा दिला आहे. विशेष म्हणजे, रायगड पोलिसांना याची माहिती नसणे, हे सुरक्षा यंत्रणेच्या कार्यक्षमतेवर मोठे प्रश्नचिन्ह उभे करते. नक्षलवादाची पाळेमुळे रुजण्याचा हा धक्कादायक प्रकार केवळ रायगडसाठीच नव्हे, तर संपूर्ण राज्यासाठी धोक्याची घंटा आहे. शिक्षणाच्या पवित्र कार्याचा वापर करून निष्पाप मुलांच्या मनात विष पेरणाऱ्या या समाजकंटकाचा पर्दाफाश करणे आणि भविष्यात असे कृत्य करणाऱ्यांना कठोर शासन देणे अत्यावश्यक आहे.

नक्षलवाद म्हटल्यावर आपल्या डोळ्यांसमोर गडचिरोली किंवा बस्तरसारखी दुर्गम जंगलं उभी राहतात. मात्र, 'लॅपटॉप'च्या अटकेने हे स्पष्ट झाले आहे की या हिंसक विचारधारेने आता शहरी आणि निम-शहरी भागांमध्येही आपले पाय रोवायला सुरुवात केली आहे. प्रशांत कांबळे २०११ पासून अनलॉफुल ऍक्टिव्हिटीज प्रिव्हेंशन ऍक्ट (UAPA) अंतर्गत गुन्ह्यात फरार होता. त्याने रायगडसारख्या शांत जिल्ह्यात आपले कार्यक्षेत्र बनवले आणि शिक्षण व समाजसेवेच्या नावाखाली डोणवत गावाजवळील आदिवासी पाड्यांवर आदिवासी मुलांना एकत्र करून त्यांच्यात नक्षली विचार पेरण्याचे काम केले, हे अत्यंत धोकादायक आहे.
शहरी भागातील नक्षलवाद्यांची कार्यपद्धती ग्रामीण भागापेक्षा निश्चितच वेगळी असते. ते सहसा थेट हिंसाचारात सहभागी न होता विचारसरणीचा प्रसार करण्यावर आणि नवीन सदस्य भरती करण्यावर अधिक लक्ष केंद्रित करतात. 'लॅपटॉप' कांबळे याच रणनीतीचा भाग म्हणून समाजात मिसळला आणि त्याने शिक्षण, समाजसेवा यांसारख्या मार्गांचा वापर करून आपले नेटवर्क तयार करण्याचा प्रयत्न केला, असे दिसते. गरीब आणि गरजू मुलांना शिकवण्याचे सोंग करून त्याने त्यांचा विश्वास संपादन केला आणि याच माध्यमातून त्याने आपल्या हिंसक विचारांचा प्रसार करण्याचा प्रयत्न केला, हे अत्यंत निंदनीय आहे. शिक्षणाच्या पवित्र कार्याचा वापर अशा घृणास्पद कृत्यांसाठी करणे, हे समाजाच्या मूलभूत नैतिक मूल्यांवर हल्ला करण्यासारखे आहे.
केवळ 'लॅपटॉप' कांबळेला अटक करून हा प्रश्न संपत नाही, तर त्याच्या संपर्कात असलेले इतर लोक आणि त्याचे नेटवर्क शोधून काढणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. त्याने रायगडमध्ये किती लोकांपर्यंत आपली विषारी विचारधारा पोहोचवली आहे, त्याचे साथीदार कोण आहेत आणि त्यांचे पुढील मनसुबे काय आहेत, याचा शोध घेणे अत्यावश्यक आहे. तसेच रायगडच नव्हे, तर राज्यातील इतर पोलीस यंत्रणांनीही या धोक्याची जाणीव ठेवून अधिक प्रभावी उपाययोजना करण्याची गरज आहे. शहरी भागात नक्षलवाद्यांच्या हालचालींवर लक्ष ठेवण्यासाठी विशेष पथके तयार करणे, गुप्तचर यंत्रणेला अधिक सक्षम करणे आणि समाजात जागरूकता निर्माण करणे आवश्यक आहे. तरुण पिढीला या हिंसक विचारधारेपासून वाचवण्यासाठी शिक्षण, रोजगार आणि विकासाच्या संधी उपलब्ध करून देणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. विकासाच्या प्रक्रियेत दुर्लक्षित राहिलेल्या समुदायांना मुख्य प्रवाहात आणल्यास अशा विचारसरणींना थारा मिळण्याची शक्यता कमी होते.
'लॅपटॉप' कांबळेच्या अटकेने रायगडमध्ये नक्षलवादाची केवळ चाहूल लागली आहे, की त्याचे पाळेमुळे खोलवर रुजले आहेत, हे येणारा काळच ठरवेल. मात्र, रायगड पोलिसांनी आता कोणतीही ढिलाई न दाखवता या प्रकरणाची कसून चौकशी करणे आणि जिल्ह्यातील संभाव्य धोके वेळीच ओळखून त्यावर कठोर कारवाई करणे अत्यावश्यक आहे. अन्यथा, 'देवमाणूस' बनून समाजात विष पेरणाऱ्या अशा लोकांकडून आणखी किती पिढ्या भरकटतील, हे सांगणे कठीण आहे. शिक्षणाच्या पवित्र वस्त्राआड दडलेला हा नक्षलवादी धोका केवळ रायगडसाठीच नव्हे, तर संपूर्ण राज्यासाठी एक गंभीर इशारा आहे. या धोक्याला वेळीच ओळखणे आणि त्याचा नायनाट करणे, हे आपल्या सर्वांचे सामाजिक आणि नैतिक कर्तव्य आहे. निष्पाप मुलांच्या मनात विष पेरणाऱ्या आणि शिक्षणाच्या पवित्र कार्याचा दुरुपयोग करणाऱ्या अशा समाजकंटकांना कठोर शासन होणे गरजेचे आहे, जेणेकरून भविष्यात कोणीही असे कृत्य करण्याचे धाडस करणार नाही.
x