नवीन सोष्टे : पत्रकारितेचे झंझावाती पर्व

-उमाजी म. केळुसकर ⬑ खारावारा ⬉

आज, २२ जुलै २०२५ रोजी, चार वर्षांपूर्वीचा तो दिवस आठवला की मन हेलावून जातं. २२ जुलै २०२१ रोजी, कोरोनाच्या भयाण लाटेत आपण एका अशा व्यक्तिमत्त्वाला गमावलं, ज्यांनी रायगड जिल्ह्याच्या पत्रकारितेला खरंच 'झपाटून' टाकलं होतं. माझे ज्येष्ठ मित्र, नवीन सोष्टे हे केवळ एक नाव नव्हतं, तर ते रायगडच्या पत्रकारितेचं, समाजसेवेचं आणि एका अविरत लेखणीचं चालतं-बोलतं विद्यापीठ होतं. वयाच्या अवघ्या १८ व्या वर्षांपासून त्यांनी हातात लेखणी धरली, ती शेवटच्या श्वासापर्यंत त्यांनी सोडली नाही. त्यांच्या ६९ व्या वर्षी अचानक जाण्याने केवळ नागोठणेचंच नाही, तर संपूर्ण रायगड जिल्ह्याच्या पत्रकारितेचं एक देदीप्यमान पर्व संपलं, हे कटू सत्य आजही मनाला चटका लावतं. या महान पत्रकाराला आणि समाजसेवकाला माझी विनम्र आदरांजली!

        नवीन सोष्टे यांच्या पत्रकारितेची सुरुवात ही केवळ एका बातमीदाराची नव्हती, तर ती एका ध्येयवेड्या समाजसेवकाची होती. सर्वोदय कार्यकर्ते मधु रावकर यांच्या 'युगारंभ' साप्ताहिकातून त्यांनी आपली लेखणी धारदार केली. जयप्रकाश नारायण यांच्या विचारांनी भारलेल्या सोष्टे यांनी 'माधुरी सोष्टे' या टोपण नावाने हुंडाविरोधी चळवळीत स्वतःला झोकून दिलं. त्या काळात हुंडा ही एक सामाजिक कीड होती आणि तिच्याविरोधात तरुण वयात आवाज उचलणं हे खरंच हिमतीचं काम होतं. 'माधुरी सोष्टे' हे नाव केवळ एक टोपणनाव नव्हतं, तर ते सामाजिक परिवर्तनाची नांदी होती, स्त्री सन्मानासाठी पेटलेली एक धगधगती मशाल होती.

       त्यांचा पत्रकारितेचा प्रवास हा एखाद्या अथांग प्रवासासारखा होता. 'सकाळ' सारख्या अग्रगण्य वृत्तपत्रात तब्बल ३० वर्षं त्यांनी आपल्या लेखणीची ताकद दाखवली. त्यानंतर 'सामना', 'सागर', 'कृषीवल', 'महाराष्ट्र टाइम्स', 'लोकमत', 'रत्नागिरी टाइम्स' अशा अनेक मोठ्या नावांसोबत त्यांनी काम केलं. त्यांची लेखणी फक्त बातम्या देत नव्हती, तर ती समाजातील समस्यांवर, राजकारणावर, ग्रामीण जीवनावर आणि मानवी मूल्यांवर सखोल भाष्य करत होती. त्यांच्या प्रत्येक शब्दातून त्यांचं सूक्ष्म निरीक्षण, सखोल विश्लेषण आणि समाजाला दिशा देण्याची तळमळ स्पष्ट दिसत होती. रायगडच्या कानाकोपऱ्यातील गोष्टी, इथल्या लोकांच्या भावना, त्यांचे प्रश्न त्यांनी आपल्या लेखणीतून महाराष्ट्राच्या घराघरात पोहोचवले.

     आजच्या घडीला, पत्रकारिता क्षेत्राचे रूपडे बरेच बदलले आहे. जिथे 'अर्ध्या हळकुंडाने पिवळे झालेले', स्वतःला 'स्टार' समजणारे अनेक पत्रकार दिसतात, जे क्षणात प्रसिद्धीच्या झोतात येतात आणि चमकून जातात, तिथे नवीन सोष्टे यांचे वेगळेपण अधिकच उठून दिसते. त्यांनी कधीही प्रसिद्धीचा सोस धरला नाही. त्यांना 'टीआरपी' किंवा 'लाईक्स'ची चिंता नव्हती. त्यांची पत्रकारिता ही खऱ्या अर्थाने समाजाच्या वेदना मांडणारी, अन्यायाला वाचा फोडणारी आणि तळागाळातील लोकांचे प्रश्न मांडणारी होती. त्यांनी पत्रकारितेचा वापर आत्मप्रसिद्धीसाठी नव्हे, तर समाजप्रबोधनासाठी आणि परिवर्तनासाठी केला. आजच्या चमचमत्या जगात, सोष्टे यांच्यासारखे पत्रकार म्हणजे खऱ्या अर्थाने पत्रकारितेचे आदर्श होते, जे जमिनीशी जोडलेले राहून, निष्ठेने आपले काम करत राहिले. त्यांची पत्रकारिता म्हणजे केवळ व्यवसाय नव्हता, ती एक साधना होती, एक व्रत होते.

      केवळ पत्रकारितेपुरते ते मर्यादित नव्हते. नागोठण्यात त्यांनी 'शुभेच्छा प्रकाशन' नावाने प्रिंटिंग प्रेसचा व्यवसायही अनेक वर्षं यशस्वीपणे चालवला. हे केवळ उपजीविकेचं साधन नव्हतं, तर त्यांच्या पत्रकारितेला आणि साहित्याला ते पूरक होतं. अनेकांना त्यांनी आपले विचार लोकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी व्यासपीठ दिलं.

     याशिवाय, रायगड जिल्हा मराठी पत्रकार संघाचे अध्यक्षपद त्यांनी तब्बल सहा वर्षं भूषवलं. या काळात त्यांनी जिल्ह्यांतील पत्रकारांच्या हितासाठी, त्यांच्या अडचणी सोडवण्यासाठी आणि त्यांना एकत्र आणण्यासाठी अथक परिश्रम घेतले. त्यांच्या नेतृत्वाखाली पत्रकार संघ खऱ्या अर्थाने एकजूट झाला.

     नवीन सोष्टे यांची सर्वात मोठी ओळख म्हणजे त्यांनी लिहिलेली २२ पुस्तकं. ही त्यांची साहित्य क्षेत्रातील अथांग निर्मिती होती. त्यांच्या लेखणीतून ऐतिहासिक संदर्भ साकारले गेले. यातील, 'आंबकाठावरील अश्रू' या पुस्तकाने त्यांना खऱ्या अर्थाने जागतिक पातळीवर पोहोचवलं. हे पुस्तक म्हणजे रायगड जिल्ह्यात १९८९ साली आलेल्या महापुराचे विदारक दर्शन घडवणारे एक संवेदनशील चित्रण होते. या पुस्तकाला वॉशिंग्टन युनिव्हर्सिटीकडून गौरवण्यात आलं आणि विशेष म्हणजे, हे पुस्तक युनिव्हर्सिटीमध्ये अभ्यासासाठीही ठेवण्यात आलं. ही केवळ त्यांच्यासाठीच नव्हे, तर संपूर्ण महाराष्ट्रासाठी अभिमानाची गोष्ट होती. 'आंबकाठावरील अश्रू' हे पुस्तक म्हणजे त्यांच्या संशोधक वृत्तीचं, संवेदनशील मनाचं आणि मानवी वेदना समजून घेण्याच्या त्यांच्या क्षमतेचं मूर्तिमंत उदाहरण होतं.

       त्यांच्या बहुआयामी व्यक्तिमत्त्वाला साजेसं असं आणखी एक महत्त्वाचं योगदान म्हणजे त्यांनी लिहिलेलं 'प्रीतीला विफलतेचा शाप' हे नाटक. या नाटकाचे संगीत संयोजन त्यांचे जवळचे मित्र अच्युत ठाकूर यांनी केलं होतं. हे नाटक त्यांच्या कलात्मक आणि साहित्यिक प्रतिभेचा आणखी एक पैलू दर्शवतं. विशेष म्हणजे, त्यांच्या एका पुस्तकाला मी  (उमाजी म. केळुसकर) प्रस्तावना लिहिली होती. त्यांचा मला स्नेह लाभल्यामुळे त्यांच्या लेखणीतील ताकद आणि त्यांच्या कार्याची महती मला चांगल्याप्रकारे माहीत आहे..

     २२ जुलै २०२१ रोजी कोरोनाने नवीन सोष्टे यांना आपल्यातून हिरावून घेतलं आणि रायगडच्या पत्रकारितेचं एक तेजस्वी पर्व संपलं. त्यांच्या जाण्याने केवळ एक पत्रकार हरपला नाही, तर एक सामाजिक कार्यकर्ता, एक दूरदृष्टी असलेला उद्योजक, एक प्रतिभावान लेखक, एक कुशल संघटक आणि अनेकांसाठी एक प्रेरणास्थान आपण गमावलं. त्यांनी केलेलं कार्य, त्यांचे विचार आणि त्यांचं समाजभान हे नेहमीच आपल्या स्मरणात राहील. नवीन सोष्टे यांच्यासारखी माणसं शतकातून एकदाच जन्माला येतात. त्यांनी आपलं संपूर्ण आयुष्य समाजसेवेसाठी, पत्रकारितेसाठी आणि लेखनासाठी समर्पित केलं. त्यांच्या जाण्याने निर्माण झालेली पोकळी कधीही भरून येणार नाही, हे कटू सत्य आहे. पण त्यांनी लावलेल्या विचारांची आणि कार्याची ज्योत आपण सर्वांनी तेवत ठेवणे, हीच त्यांना खरी आदरांजली ठरेल.