गुगल मॅपवर विसंबला, त्याचा...

  -उमाजी म. केळुसकर ⬑ विश्वभरारी ⬉

 
आजच्या डिजिटल युगात आपण तंत्रज्ञानावर किती अवलंबून आहोत, याची प्रचिती देणारी एक थरारक घटना नुकतीच नवी मुंबईतील बेलापूर खाडीजवळ घडली. शुक्रवारी मध्यरात्री एकच्या सुमारास, गुगल मॅपच्या भरवशावर प्रवास करत असलेल्या एका महिलेची कार थेट खाडीत कोसळली. याप्रसंगातून सागरी सुरक्षा पोलिसांनी तिला वाचव आहे. ही घटना केवळ एक अपघात नव्हता, तर ती तंत्रज्ञानाच्या मर्यादा, मानवी चुका आणि सागरी सुरक्षा पोलिसांच्या तत्परतेचे महत्त्व अधोरेखित करणारी एक गंभीर बाब आहे. या घटनेने तंत्रज्ञानावर डोळे झाकून विश्वास ठेवण्याच्या धोक्यांकडे लक्ष वेधले असून, मानवी सतर्कता आणि वेळेवर मिळणाऱ्या मदतीचे अनमोल मूल्य पुन्हा एकदा सिद्ध केले आहे. 

      आजकाल गुगल मॅपमुळे आपले आयुष्य खूप सोपे झाले आहे. कुठेही जायचे असो, अगदी अनोळखी ठिकाणीही आपण गुगल मॅपच्या मदतीने सहज पोहोचतो. रस्ते माहीत असलेले लोकही वाहतुकीची स्थिती तपासण्यासाठी, जवळचे पेट्रोल पंप किंवा इतर सुविधा शोधण्यासाठी याचा सर्रास वापर करतात. थोडक्यात सांगायचे तर, गुगल मॅप आपल्या दैनंदिन जीवनाचा अविभाज्य भाग बनला आहे. आपल्या फोनमध्ये किंवा कारमध्ये तो सतत सुरू असतो. याच गुगुल मॅपने अनेकदा अनेक जणांना चकवा दिलेला आहे. त्यामुळे अनेकजण मृत्यूमुखीही पडले आहेत. नवी मुंबईत घडलेल्या गुगल मॅपच्या धोक्याच्या घटनेतील बचावलेली महिला ही नशीबवान म्हणायला हवी. 

           शुक्रवारी मध्यरात्री एक वाजण्याच्या सुमारास, एक महिला नवी मुंबईत  आपल्या कारने उलवेच्या दिशेने प्रवास करत होती. आजकालच्या डिजिटल युगात आपण जसा सर्रास करतो, तसंच तिनेही आपल्या स्मार्टफोनवर गुगल मॅप लावलं होतं, प्रवासासाठी अचूक मार्गदर्शनाची अपेक्षा करत. तंत्रज्ञानावरचा हा विश्वास कधीकधी खूप महागात पडू शकतो, याची कल्पनाही तिला नव्हती. मॅपने तिला एक सरळ रस्ता दाखवला, जो नेहमीच्या पुलावरून न जाता, खालील पर्यायी मार्गाने जाणारा होता. रात्रीच्या अंधारात, अपरिचित रस्त्यावर, तंत्रज्ञानावर पूर्ण विश्वास ठेवून तिने तो पर्यायी मार्ग निवडला. पण हा ‘पर्यायी मार्ग’ तिच्यासाठी भयानक ‘मृत्यूचा मार्ग’ ठरणार होता.

      गूगल मॅपवर ‘सरळ’ दिसणारा तो रस्ता तिला थेट ध्रुवतारा जेट्टीकडे घेऊन गेला. वेगवान कारने अंधारात मार्गक्रमण करत असताना, पुढे थेट खाडी आहे याची तिला पुसटशीही कल्पना नव्हती. क्षणार्धात, भयानक आवाजासह तिची कार थेट बेलापूर खाडीच्या काळ्याशार पाण्यात कोसळली! हा तिच्या आयुष्यातील सर्वात भयानक क्षण होता. पाण्याच्या जोरदार प्रवाहाने कारला गिळंकृत करायला सुरुवात केली. जीव वाचवण्यासाठी ती धडपडू लागली, मदतीसाठी ओरडू लागली, पण रात्रीच्या निस्तब्धतेत तिचा आवाज फक्त खाडीच्या लाटांमध्ये मिसळून गेला.

       आपत्कालीन परिस्थितीत, कधीकधी दैवी योगायोग घडून येतात. ही घटना जिथे घडली, तिथेच जवळच सागरी सुरक्षा पोलीस गस्त घालत होते. त्यांच्यासाठी ही फक्त एक नेहमीची रात्रीची गस्त होती, पण त्या दिवशी त्यांच्या डोळ्यांनी जे पाहिलं, ते त्यांच्या आयुष्यातलं एक अविस्मरणीय बचावकार्य ठरलं. खाडीत काहीतरी कोसळल्याचा जोरदार आवाज आणि पाठोपाठ पाण्यातून येणाऱ्या मदतीसाठीच्या अस्पष्ट किंकाळ्या त्यांच्या कानावर पडल्या. क्षणाचाही विलंब न लावता, त्यांच्या सागरी सुरक्षा पोलीस चौकीसमोरच हा प्रसंग घडत असल्याचं त्यांच्या लक्षात आलं. त्यांनी तातडीने आपल्या बोटीसह घटनास्थळाकडे धाव घेतली.

       अंधारात आणि पाण्याच्या जोरदार प्रवाहात एखाद्या व्यक्तीचा शोध घेणे हे अतिशय आव्हानात्मक काम होतं. पण सागरी पोलिसांच्या अनुभवी डोळ्यांनी आणि प्रसंगावधानामुळे त्यांनी पाण्यावर तरंगणाऱ्या महिलेला पाहिलं. वेगाने त्यांनी आपली बोट तिच्याजवळ नेली आणि तिला पाण्यातून बाहेर काढलं. एका क्षणात तिने मृत्यूला स्पर्श करून परत आल्याचा अनुभव घेतला होता. तो थरार, ती भीती तिच्या चेहऱ्यावर स्पष्ट दिसत होती. सागरी सुरक्षा पोलिसांनी दाखवलेल्या तत्परतेमुळे आणि शौर्यामुळे एका महिलेचा जीव वाचला, अन्यथा एक मोठा अनर्थ घडला असता. जर ते वेळेवर तिथे नसते, तर कदाचित ही बातमी वेगळ्याच स्वरूपात समोर आली असती. सकाळ झाली आणि उजाडल्याबरोबर बचावकार्याचा दुसरा टप्पा सुरू झाला. खाडीत कोसळलेली कार बाहेर काढणं हे मोठं आव्हान होतं. अखेर, क्रेनच्या मदतीने ती कार खाडीतून बाहेर काढण्यात आली. 

        हा प्रसंग आपल्याला अनेक गोष्टी शिकवून जातो. तंत्रज्ञानावरचा अतिविश्वास किती घातक ठरू शकतो, हे या घटनेतून स्पष्ट होतं. गुगल मॅप हे प्रवासासाठी एक उत्कृष्ट साधन आहे यात शंका नाही, पण ते १०० टक्के अचूक असेलच असं नाही. विशेषतः अनोळख्या ठिकाणी, रात्रीच्या वेळी प्रवास करत असताना, केवळ मॅपवर अवलंबून राहणे धोक्याचं ठरू शकतं. कधीकधी मॅप अपडेटेड नसतो किंवा त्यात काही तांत्रिक त्रुटी असू शकतात, ज्यामुळे अशा दुर्घटना घडू शकतात. पुलावरून न जाता, खालील पर्यायी मार्ग निवडताना अधिक दक्षता घेण्याची गरज होती. रात्रीच्या वेळी रस्ते स्पष्ट दिसत नाहीत आणि धोके लगेच लक्षात येत नाहीत.

       या घटनेने मानवी सतर्कतेचे आणि त्वरित प्रतिसादाचे महत्त्वही अधोरेखित केले आहे. सागरी सुरक्षा पोलिसांच्या योग्य वेळी केलेल्या कामगिरीमुळेच एक जीव वाचला. त्यांच्यासाठी ही केवळ त्यांची ड्युटी नव्हती, तर एका जीव वाचवण्याची माणुसकी होती. त्यांच्या या कार्याचे कौतुक करावे तितके थोडेच आहे.

       आजच्या वेगाने धावणाऱ्या जगात आपण तंत्रज्ञानावर अधिकाधिक अवलंबून आहोत. स्मार्टफोन, जीपीएस, आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स... ही सर्व साधने आपले जीवन सोपे करतात यात वाद नाही. पण या तंत्रज्ञानालाही काही मर्यादा आहेत, हे विसरून चालणार नाही. विशेषतः सुरक्षेशी संबंधित बाबींमध्ये, तंत्रज्ञानासोबतच आपल्या सारासार विचाराचा आणि स्थानिक माहितीचा वापर करणे अत्यंत आवश्यक आहे. अंधविश्वासाप्रमाणे तंत्रज्ञानावर डोळे झाकून विश्वास ठेवणे टाळले पाहिजे.

यापुढेही प्रवास करताना, विशेषतः रात्रीच्या वेळी किंवा नवीन मार्गांवरून जाताना, केवळ गुगल मॅपवर अवलंबून न राहता, स्थानिक लोकांना विचारणे, रस्त्यांवरील चिन्हे व्यवस्थित पाहणे आणि आपल्या डोळ्यांवर विश्वास ठेवणे अधिक सुरक्षित ठरू शकते. कारण, तंत्रज्ञान आपल्याला मार्ग दाखवू शकतं, पण प्रत्यक्ष परिस्थितीचं आकलन करण्याचं काम अखेर आपल्यालाच करावं लागतं. बेलापूर खाडीत घडलेली ही घटना आपल्याला नेहमीच आठवण करून देईल की, कितीही प्रगत तंत्रज्ञान असलं तरी, मानवी जागरूकता आणि विवेक हेच आपले खरे रक्षक आहेत.