भारताच्या सामरिक बळाचे अभूतपूर्व प्रदर्शन

  -उमाजी म. केळुसकर ⬑ विश्वभरारी ⬉

  
भारताने १६-१७ जुलै रोजी तीन महत्त्वाच्या क्षेपणास्त्रांची चाचणी केली, ज्यापैकी दोन अणुबॉम्ब वाहून नेण्यास सक्षम आहेत. क्षेपणास्त्र चाचण्या ही एक नियमित प्रक्रिया असली तरी, या चाचण्या एकाच दिवसात आणि 'ऑपरेशन सिंदूर'नंतरच्या भारत-पाकिस्तान संघर्षाच्या तसेच भारत-चीन संबंधांच्या पार्श्वभूमीवर झाल्यामुळे त्यांना विशेष महत्त्व प्राप्त झाले आहे. या चाचण्या भारतीय सशस्त्र दलांच्या सामरिक दल कमांडने पार पाडल्या.

      चाचणी केलेल्या क्षेपणास्त्रांमध्ये अग्नि-१ आणि पृथ्वी-२ या शॉर्ट रेंज बॅलिस्टिक मिसाइल्स (SRBM) आहेत. ही दोन्ही क्षेपणास्त्रे पारंपरिक तसेच अणुबॉम्ब वाहून नेऊ शकतात. पृथ्वी-२ ची मारक क्षमता २५० ते ३५० किलोमीटर असून ती ५०० ते १००० किलोग्राम पेलोड वाहून नेते, तर अग्नि-१ ची मारक क्षमता ७०० ते १२०० किलोमीटर आहे आणि ती १००० किलोग्रामपर्यंत पेलोड वाहून नेऊ शकते. ही दोन्ही पृष्ठभागावरून पृष्ठभागावर मारा करणारी क्षेपणास्त्रे चीन आणि पाकिस्तानमधील महत्त्वाच्या लक्ष्यांविरुद्ध प्रभावीपणे वापरली जाऊ शकतात. विशेषतः, अग्नि-१ (१२०० किलोमीटर मारक क्षमता) संपूर्ण पाकिस्तानला आपल्या कवेत घेण्यास सक्षम आहे. ही क्षेपणास्त्रे ट्रक-आधारित लॉन्चरमधून प्रक्षेपित केली जातात, ज्यामुळे ती जलद तैनातीसाठी आणि वेगवेगळ्या ठिकाणांहून डागण्यासाठी सोयीची ठरतात.

      तिसरे क्षेपणास्त्र आकाश प्राइम हे आकाश-१ आणि १एस या पृष्ठभागावरून हवेत मारा करणाऱ्या क्षेपणास्त्रांचे प्रगत संस्करण आहे. 'ऑपरेशन सिंदूर'मध्ये याचा वापर करून पाकिस्तानने पाठवलेले ड्रोन आणि क्षेपणास्त्रे प्रभावीपणे पाडण्यात आली होती. आकाश प्राइममध्ये हिमालय पर्वतासारख्या उंच ठिकाणी तैनात करण्यासाठी आवश्यक सुधारणा करण्यात आल्या आहेत. लडाखमधील १५,००० फूट उंचीवर, जिथे ऑक्सिजनची कमतरता आहे, तिथे आकाश प्राइमने दोन वेगवान हवाई लक्ष्यांना अचूकपणे नष्ट केले. आकाश प्राइम हे भारताच्या स्वदेशी हवाई संरक्षण प्रणालीचा भाग असून, ते २० किलोमीटरच्या अंतरापर्यंत ६० किलोग्राम पेलोड वाहून नेते. याची स्वयंचलित मार्गदर्शन प्रणाली आणि स्व-धोका मूल्यांकन क्षमता यांमुळे ते मिसाइल, विमाने आणि ड्रोनविरुद्ध अत्यंत प्रभावी ठरते. हे क्षेपणास्त्र कार्यप्रदर्शनादरम्यानही योजनांमध्ये बदल करण्यास सक्षम आहे. याचे लॉन्चर हलके असून ते सहजपणे हलवता येतात आणि प्रत्येक लॉन्चरमधून एकावेळी तीन क्षेपणास्त्रे डागता येतात.

      भारतीय सामरिक दल कमांडने दिलेल्या माहितीनुसार, अग्नि-१, पृथ्वी-२ आणि आकाश प्राइम या तिन्ही क्षेपणास्त्रांच्या चाचण्या सर्व तांत्रिक आणि परिचालन मापदंडांवर यशस्वी ठरल्या आहेत. यामुळे गरज पडल्यास ती त्वरित तैनात करून वापरली जाऊ शकतात, हे सिद्ध झाले आहे. जरी पृथ्वी आणि आकाश क्षेपणास्त्रे नवीन नसून ती अनेक वर्षांपासून विकसित केली जात आहेत आणि सशस्त्र दलांमध्ये समाविष्ट केली गेली आहेत, तरी या चाचण्यांमधून त्यांच्या नेव्हिगेशन, मार्गदर्शन आणि इतर महत्त्वाच्या प्रणालींमध्ये झालेले बदल व सुधारणा दिसून आल्या आहेत.

     या चाचण्यांच्या अचूकतेने रावळपिंडी (पाकिस्तान) आणि बीजिंग (चीन) येथील सत्तांना निश्चितच हादरवून टाकले असेल. भारत आणि चीनमध्ये अलीकडे चर्चा होऊन संबंध सामान्य करण्याचे संकेत मिळत असले तरी, लडाखमधील गलवान व्हॅली, पँगोंग लेक आणि देपसांग मैदानात तसेच अरुणाचल प्रदेशमधील तवांग सेक्टरमध्ये अलीकडे घडलेल्या घटनांकडे दुर्लक्ष करता येणार नाही. दुसरीकडे, 'ऑपरेशन सिंदूर'मध्ये मिळालेल्या पराभवामुळे पाकिस्तान अपमानित झाला असून, ते पुन्हा एकदा काहीतरी दुस्साहस करण्याच्या तयारीत असण्याची शक्यता आहे. या क्षेपणास्त्र चाचण्या भारताच्या युद्ध तत्परतेची पुष्टी करतात, मग ती आक्रमणासाठी असो किंवा संरक्षणासाठी. या चाचण्या आपल्या विरोधकांनी केलेल्या कोणत्याही दुस्साहसाविरुद्ध आपली प्रादेशिक अखंडता राखण्याच्या आपल्या संकल्पाचे प्रतीक आहेत. या यशस्वी मिसाइल चाचण्यांचे आणखी एक महत्त्वाचे पैलू म्हणजे संरक्षण उत्पादनात आत्मनिर्भर होण्याच्या आपल्या मोहिमेतील यश होय. हे 'विकसित भारत' आणि 'आत्मनिर्भर भारत' चे गौरवशाली प्रदर्शन आहे.